Lạc nội mạc tử cung (LNMTC) là bệnh lý liên quan đến sự xuất hiện của các tuyến nội mạc tử cung (NMTC) và mô đệm ở bên ngoài tử cung (TC). Sự hiện diện này tạo ra tình trạng viêm mạn tính, phát triển và thoái triển theo chu kỳ kinh nguyệt và chịu ảnh hưởng của nội tiết tố sinh dục. Những tế bào NMTC có thể cấy ghép trên buồng trứng, ống dẫn trứng, bề mặt ngoài TC hoặc ruột, trên bề mặt khoang xương chậu, âm đạo, CTC, bàng quang, đôi khi còn gặp ở gan, sẹo mổ cũ, phổi, não… nhưng chủ yếu vẫn thường thấy xuất hiện ở vùng chậu.

Bệnh nhân có thể đi khám vì đau hoặc hiếm muộn. Tuy nhiên có những trường hợp LNMTC không có triệu chứng cơ năng ngay cả khi có một nang LNMTC khá to.

- Đau: bệnh nhân có thống kinh, đau trằn vùng hạ vị hoặc giao hợp đau. Mức độ đau trong LNMTC không tương xứng với thể tích khối u mà liên quan với mức độ xâm nhiễm của tổn thương vào cùng đồ, vách âm đạo trực tràng..

- Triệu chứng tiêu hóa: thường mơ hồ, có thể buồn nôn, ói, chướng bụng, khó tiêu. Đau khi đi tiêu có thể gợi ý tổn thương LNMTC ở vách trực tràng âm đạo hoặc ở cùng đồ Douglas. Đi cầu ra máu có thể gợi ý tổn thương ruột

- Triệu chứng tiết niệu: # 1%, đau khi đi tiểu 25%, đôi khi có tiểu máu vào thời kỳ hành kinh.

- Triệu chứng khác: ho ra máu trong LNMTC ở phổi. Một số cơ quan khác hiếm gặp hơn như gan, cơ hoành, tứ chi, cột sống, não…

Siêu âm là lựa chọn đầu tiên để chẩn đoán LNMTC. Siêu âm ngã bụng với bàng quang đầy cho phép đánh giá tổng quan hình thái vùng chậu, đặc biệt khi có tổn thương nằm cao ở vùng hố chậu hoặc sau phúc mạc (PM). Siêu âm ngã âm đạo/ trực tràng có độ phân giải tốt hơn, giúp xác định các tổn thương nhỏ hơn nằm trong vùng chậu hoặc tiếp cận được các tổn thương nằm ở 2 bên buồng trứng.

Bên cạnh siêu âm thì người bệnh còn có thể thực hiện các cách kiểm tra như: nội soi ổ bụng, cộng hưởng từ, xét nghiệm máu… để xác định chính xác nguyên nhân gây lạc nội mạc gián tiếp từ đâu. Tuy nhiên, hầu hết các phương pháp kiểm tra này không phải lúc nào cũng được thực hiện, đồng thời có chi phí cao hơn mà hiệu quả thì cũng không hơn gì việc siêu âm thế nên siêu âm vẫn là sự lựa chọn đầu tiên để chẩn đoán bệnh lạc nội mạc tử cung .