Bệnh não thiếu oxy thiếu máu cục bộ (Hypoxic Ischemic Encephalopathy - HIE) là thuật ngữ diễn tả các biểu hiện thần kinh bất thường ở trẻ sơ sinh sau giai đoạn thiếu oxy - thiếu máu cục bộ chu sinh, do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh có thể dẫn đến thiếu lưu lượng máu hoặc thiếu oxy cho não thai nhi, gây ra các hoạt động chuyển hóa yếm khí, nhiễm toan acid lactic, các rối loạn chức năng thần kinh, tử vong hoặc di chứng. Tần suất bệnh não thiếu oxy thiếu máu cục bộ khoảng 1,5/1.000 trẻ sinh sống ở các nước phát triển, có thể lên đến 30/1.000 trẻ sinh sống ở một số quốc gia đang phát triển. Các tổn thương gây giảm cung cấp máu hay cung cấp oxy từ mẹ đến thai nhi qua bánh rau và dây rốn gồm:
- Nguyên nhân từ mẹ: ngừng tim, ngạt thở, phản ứng phản vệ nặng, tình trạng động kinh, sốc giảm thể tích...
- Nguyên nhân từ tử cung - rau: rau bong non, vỡ tử cung, sa dây rốn, tử cung cường co do oxytocin...
- Nguyên nhân từ thai nhi: xuất huyết của mẹ - thai, hội chứng truyền máu song thai, bệnh lý tán huyết miễn dịch nặng, rối loạn nhịp...
Hạ thân nhiệt chỉ huy là một kỹ thuật điều trị nhằm hạ nhiệt độ cơ thể trẻ sơ sinh có tổn thương não do thiếu oxy thiếu máu cục bộ (HIE), giúp giảm chuyển hóa tế bào não, giảm viêm, giảm chết tế bào thần kinh, từ đó giảm nguy cơ tổn thương thần kinh lâu dài. Hạ thân nhiệt chủ động có thể xem xét ở các trường hợp tổn thương não do ngừng hô hấp - tuần hoàn đột ngột như tắc nghẽn, sặc sữa trong vòng 72 giờ đầu đời. Thực hiện hạ thân nhiệt trong vòng 6 giờ sau sự cố gây tổn thương não.
Kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy ở trẻ sơ sinh được áp dụng tại Trung tâm Nhi sơ sinh, Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ từ năm 2017. Để ngăn chặn các tổn thương não, tại Trung tâm Nhi sơ sinh sử dụng hệ thống máy làm lạnh hiện đại để hạ thân nhiệt chỉ huy. Máy có cơ chế dẫn nước vào bộ đồ đặc biệt bao bọc toàn bộ vùng đầu, toàn thân và phủ tới các chi của trẻ điều chỉnh nhiêt độ trong giới hạn cài đặt giúp nhiệt độ trẻ luôn duy trì mức 33 - 34°C trong vòng 72 giờ. Sau 72 giờ, máy sẽ làm ấm trong 6 giờ đưa thân nhiệt em bé trở về bình thường, cài đặt nhiệt độ hậu môn mục tiêu 36,5 - 37°C, tốc độ tăng nhiệt độ 0,3 - 0,5°C/giờ và có thể kéo dài thời gian làm ấm đến 12 - 24 giờ.
Trước đây, chưa có biện pháp nào có thể ngăn chặn các tổn thương do thiếu oxy não gây ra, trẻ sống sót có nguy cơ bại não, yếu liệt chi, khuyết tật thần kinh, chậm vận động và chậm phát triển trí tuệ. Nhờ áp dụng thành công kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy bằng máy hạ thân nhiệt hiện đại Trung tâm Nhi sơ sinh, Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ đã cứu sống và mang lại cơ hội sống khỏe mạnh cho nhiều em bé không may mắc bệnh não thiếu oxy (HIE).